Wat is poka yoke?

Zonder fouten?!

Poka yoke staat in het Japans voor foutpreventie en wordt gebruikt om defecten op te lossen en te voorkomen. Poka staat voor onbedoelde fout en yokeru staat voor voorkomen. Door de methode toe te passen wordt het bijna onmogelijk om fouten te maken in het productieproces. Meestal zijn de oplossingen hiervoor goedkoop en eenvoudig, je kunt ze gebruiken in het productontwerp of tijdens een processtap.

Poka yokes worden het meest toegepast in situaties waar kleine fouten grote gevolgen hebben, fouten kostbaar en risicovol zijn, menselijk handelen de hoofdoorzaak is van fouten en een fout vaak voorkomt en makkelijk te voorkomen is.

Een bekend voorbeeld van een poka yoke is een GSM met daarin een simkaart. De simkaart kan namelijk maar op één manier in het toestel worden geplaatst waardoor er geen fout kan ontstaan.

Poka yoke in 5 fases

Define fase: beschrijf het defect. Tijdens deze fase ga je het probleem waar je tegen aan loopt omschrijven en definiëren. Het gaat hierbij om een omschrijving zonder meteen tot een conclusie te komen. Hiervoor kun je binnen een productieproces op de werkvloer gaan kijken (gemba). Het kan zijn dat het probleem zich niet op de werkvloer voordoet maar bij de gebruiker. In dat geval is het beter om vanuit het oogpunt van de gebruiker het probleem te definiëren.
Measure fase: wat is de oorzaak van het defect? In deze fase ga je kijken hoe vaak een probleem zich voordoet. Dat zet je om naar een percentage. Afhankelijk van de hoogte van dit percentage bepaal je hoe belangrijk het is om het probleem aan te pakken en op te lossen. Het kan hierbij gaan om een productiefout of om een gebruikersfout.
Analyse fase: analyseer het proces. In de analyse fase maak je inzichtelijk of je poka yoke kunt toepassen. Hierbij analyseer je het proces grondig en wordt de oorzaak van de fout duidelijk. Let hierbij op: je kunt pas naar de oplossing gaan zoeken als je weet wat de bron van het probleem is.
Improve fase: wat is de grondoorzaak? Tijdens de improve fase gaan we de oorzaak van de fout aanpakken. De oplossing wordt bedacht en geïmplementeerd. Meestal is de oplossing voor de hand liggend en heeft het een grote positieve invloed op het proces omdat de fout voortaan niet meer gemaakt wordt.
Control fase: bedenk en implementeer. De control fase is de laatste fase en heeft als doel dat de verbetering ook geborgen blijft zodat het probleem zich niet weer opnieuw gaat voordoen. Het is belangrijk dat je het proces niet uit oog verliest maar blijft monitoren zodat je kunt bijsturen wanneer dat nodig is.

Soorten poka yoke

We onderscheiden drie soorten poka yoke:

Visuele hulpmiddelen: deze middelen brengen de werkwijze in beeld. Dat kan bijvoorbeeld een verkeersbord zijn in een één richting straat.
Visuele stuurmiddelen: dit zijn middelen die je waarschuwen bij afwijkingen. Denk bijvoorbeeld aan een verkeerslicht wat gaat branden wanneer de brug open gaat.
Failsafe: deze middelen zijn er om je te dwingen iets te doen. Bijvoorbeeld wanneer er slechts één toegangsweg is om naar een locatie te komen.

Gebruikte tools voor poka yoke

Bij het inzetten van poka yoke worden verschillende tools gebruikt die vaak een beter resultaat leveren wanneer je er meerdere gebruikt. Een aantal voorbeelden hiervan zijn:

5x why
Gemba walk
FMEA
Process mapping

Meer weten over de lean six sigma tools? We hebben een artikel geschreven met daarin de tien belangrijkste tools. Klik hier om het artikel te lezen.

Zelf aan de slag met lean tools?

Met de 6-daagse green belt training leer je alle lean six sigma tools en technieken toe te passen. Daardoor ben je in staat om processen te verbeteren. Het resultaat: minder verspilling en meer werkplezier. 😊